Chicago Plan vs Glass-Steagal Act

Niels Verduijn

28 aug. 2014 • 3 min read

Eind jaren ‘20 van de vorige eeuw kregen de Verenigde Staten een ernstige crash te verduren. Om ervoor te zorgen dat dit ‘nooit meer zou gebeuren’ werden in de Verenigde Staten twee bankhervormingen voorgesteld: de Glass-Steagal Act en het Chicago Plan. Ondanks dat alleen de Glass-Steagal Act destijds werd aangenomen zijn er de afgelopen jaren een aantal bankhervormingen voorgesteld die voortborduren op het Chicago Plan:

De Glass-Steagal Act stelde voor om zakenbanken en spaarbanken van elkaar te scheiden. De bekendste wetenschappers van die tijd gaven de voorkeur aan een ander voorstel, dat bekend stond onder de naam ‘Chicago Plan’. Dit plan hield in om een einde te maken aan private geldschepping en fractioneel reserve bankieren. Nader verklaard: In plaats van dat commerciële banken geld creëren door het verstrekken van (rentedragende) leningen zou geld voortaan uitsluitend nog schuldvrij door de overheid in omloop worden gebracht. Dit systeem noemt men volreserve bankieren.

Toch werd uitsluitend de Glass-Steagal Act aangenomen. Dit had verschillende redenen. Ten eerste omdat het Chicago Plan door velen verkeerd begrepen werd. Zelfs belangrijke voorvechters van het plan verkochten het als een plan dat het einde van private banken zou betekenen in plaats van enkel een eind aan private geldschepping. Ten tweede omdat er (net als vandaag de dag) veel onenigheid was binnen academische kringen hoe de crisis het best bestreden kon worden. Een andere reden was het feit, dat de belangrijkste voorvechter in de Senaat, Bronson Cutting, in 1935 omkwam bij een vliegtuigongeluk. Ook heerste het idee, dat de Glass-Steagal Act slechts de eerste stap van bankhervorming zou betekenen. ¹

Vandaag de dag zijn er ook veel bekende economen die van mening zijn dat het destijds voornamelijk de krachtige en effectieve druk van de bankenlobby was die hierin een cruciale rol heeft gespeeld. Volgens hen gaven banken vermoedelijk de voorkeur aan de Glass-Staegal Act omdat het effect op de kern van hun verdienmodel kleiner was. Ze kunnen misschien ook gedacht hebben dat het gemakkelijker zou zijn om uiteindelijk de Glass-Steagal Act in te trekken, dan het zou zijn om geldcreatie opnieuw te privatiseren zodra de overheid zich bewust zou zijn van de voordelen van het Chicago Plan.^{2 3} De Glass-Steagal Act werd dan ook in 1999 ingetrokken.

Voortborduren op het Chicago Plan

Sinds het uitbreken van de financiële crisis in 2007/2008 is fractioneel reserve bankieren en private geldschepping voor het eerst sinds de jaren dertig van de vorige eeuw weer een punt van discussie geworden binnen academische kringen. Ook zijn er inmiddels een aantal bankhervormingen voorgesteld die voortborduren op het Chicago Plan:

Chicago Plan Revisited

NEED Act

Bank of England (Creation of Currency) Bill

Om een vergelijkbaar scenario van de jaren dertig te voorkomen zal er toch echt een maatschappelijk debat rondom dit onderwerp moeten komen. Inmiddels is er dan ook een internationale coalitie die campagne voert om fractioneel reserve bankieren te verbieden en volreserve bankieren te implementeren: de International Movement for Monetary Reform.

Monetaire onwetendheid

Toch blijft het lastig om een mainstream discussie te initiëren rondom geldcreatie. Geld is voor de mens wat water is voor de vis. Een vis is zich niet bewust van het feit dat hij in het water leeft. En zo is het ook met geld. Dit ondanks het feit, dat steeds meer mensen zich beginnen te interesseren voor monetaire vraagstukken. Het merendeel van de mensen zal je al met waterige ogen aankijken wanneer je ze slechts vraagt waar geld vandaan komt.

Toch is dit niet zo verwonderlijk, wanneer je je realiseert dat het proces van geldschepping zelfs binnen academische kringen een onderbelicht onderwerp is en dat het daardoor vaak verkeerd begrepen word. Zo blijkt uit de documentaire Economic Science and the Debt Crisis dat één van de redenen waarom de meeste macro-economen en beleidsmakers de financiële crisis bijvoorbeeld niet zagen aankomen is omdat de macro-economische modellen die zij hanteren geen rekening houden met, geloof het of niet, geld!

Neoliberalisme

Neoliberalisme is nog steeds de heersende economische ideologie in de Westerse wereld. Sinds het uitbreken van de crisis is de kritiek daarop enorm toegenomen. Het zijn dan ook vaak de vrije markt economen die beginnen te stuiteren wanneer wij voorstellen om het monopolie op geldschepping aan de overheid te geven. Wat vrije markt economen zich niet realiseren is, dat het juist de bedenkers van het vrije markt kapitalisme waren die in de jaren dertig het Chicago Plan voorstelden. Zij waren van mening dat private geldschepping de vrijemarktwerking juist verstoort.

Hyperinflatie

Tegenstanders van geldcreatie door de overheid komen ook vaak met het argument dat die overheid ons meteen in een hyperinflatie zou storten. De geschiedenis laat echter anders zien. Meer hierover kun je lezen in de artikelen Publieke vs. private geldschepping en Overheidsgeldschepping en inflatie.

* *