Frosti Sigurjonsson

IJsland overweegt Ons Geld-voorstellen

admin

4 apr. 2015 • 12 min read

IJsland heeft onlangs een rapport uitgebracht waarin ze pleiten voor een Sovereign Money System; het plan van onze zusterorganisatie Positive Money dat wij ook (met enkele aanpassingen) aanhouden.

“De IJslandse overheid buigt zich over een revolutionair monetair plan. In het kort komt het erop neer dat de macht om geld te scheppen van banken wordt afgenomen en wordt overgedragen aan de centrale bank.

Als het plan wordt uitgevoerd, dan betekent het een totale ommekeer in de geschiedenis van het bankieren. Frosti Sigurjonsson, de jurist van de regerende centrumrechtse Progress Partij heeft het plan opgenomen in een rapport van zijn hand getiteld “Een betere monetair systeem voor IJsland”. ”

Dit is natuurlijk fantastisch nieuws dat onze zaak zal steunen in de Tweede Kamer. We hebben dit grotendeels te danken aan de vooruitstrevende IJslanders, en mijn directe collega Ben Dyson van Positive Money met wie ik in Londen gewerkt heb. Hij heeft de aanbevelingen geschreven naar de regering en presentaties gegeven om ze nader uit te leggen.

Waarom monetaire hervorming nodig is, volgens Sigurjonsson

Hier volgen de belangrijke punten uit het rapport, al is het rapport goed te lezen. We raden dan ook zeker aan het rapport in haar geheel door te nemen. Bedenk dat de situatie vergelijkbaar is voor Nederland en vele andere landen, gezien de bank- en geldsystemen zeer vergelijkbaar werken. Eerst worden de problemen doorgenomen, en daarna zullen de voordelen van het IJslandse voorstel genoemd worden.

De IJslandse Centrale Bank heeft geen grip op de geldhoeveelheid

Commercial banks create money when they make loans and delete money when loans are repaid. The Central Bank of Iceland must
provide banks with reserves (money in accounts at the CBI) as needed,
in order not to lose control of interest rates or even trigger a liquidity
crisis between banks. The Central Bank of Iceland therefore had to create and provide new central bank reserves to accommodate banks as they expanded the money supply nineteen fold between 1994 and
2008

De Centrale Bank (van IJsland (CBI)) heeft geen direct stuurmiddel over de geldhoeveelheid. Hetzelfde geldt voor ‘onze’ ECB. De Centrale Banken dienen reserves aan te leveren aan commerciële banken wanneer zij die nodig hebben. Als ze dat niet zouden doen zorgt dat voor instabiliteit, en financiële instabiliteit is nou juist hetgeen ze volgens hun manifest zouden moeten bestrijden.

Kredietverlening van commerciële banken verergeren de conjunctuurcyclus

When the economic outlook is positive, banks acting to maximise profit will lend more (so the money supply grows at a faster rate) but when the economy is doing badly, banks’ lending slows down (so the money supply grows at a slower rate, or even starts to contract). This lending behaviour amplifies the economic cycle.

In the expansionary years of 2003 to 2006, the Central Bank of Iceland
raised the policy rate (the base rate of interest) and warned that the
economy was overheating. However, this did not prevent the banks from over expanding the money supply.

Banken zijn winstmaximaliserende bedrijven. Ze willen zoveel mogelijk krediet verstrekken. Dit zullen ze doen tot het te riskant is. Dan scheppen ze juist weinig kredietgeld. Dit is een golfbeweging die bekend staat als de conjunctuurcyclus. In beide bewegingen maken banken de situatie erger. Ze creëren teveel krediet in economische voorspoed, en te weinig in een recessie of depressie.

Dat is ze niet aan te rekenen, ze doen immers puur wat hun taak is: winstmaximaliseren.

Kredietverlening heeft geleid tot enorme inflatie

For decades, commercial banks in Iceland have expanded the money supply much faster than was required to support economic growth in Iceland. In the twenty years from 1986 to 2006, GDP grew on average
by 3.2% per annum. In the same period banks expanded the money
supply by an average of 18.6% per annum.

Expanding the supply of ISK six times faster than was needed for economic growth was a leading cause of inflation and devaluation of the ISK. In an effort to curb lending, the Central Bank of Iceland
increased its policy rates from 5.6% in 2004 to 18.0% in 2008. Raising the policy rate was largely ineffective in restricting money creation by the banks, and also had the unwanted side effect of creating a surge in
demand for ISK by foreign investors. This demand served to delay the
inevitable devaluation of the ISK. In 2008 reality caught up with the
ISK and the exchange rate fell by 50% against the USD.

De ‘ISK’ is de IJslandse Kroon, de munteenheid die ze nog steeds hanteren.

Banken creëren geld uit het niets door krediet te verlenen. Dit doen ze zoals eerder gesteld aan de hand van het principe van winstmaximalisatie. Wanneer er meer krediet wordt gecreëerd dan er reële economische groei plaatsvindt zal dat leiden tot inflatie. Dit was in IJsland enorm het geval, maar komt ook hier voor.

IJslandse overheid loopt inkomsten mis

By delegating the creation of money to private commercial banks, the Central Bank of Iceland, and thereby the state, foregoes considerable income that it would otherwise earn from creating new money to accommodate economic growth.

Commercial banks in Iceland reap a benefit from the ability to create money in the form of demand deposits. Banks can pay lower interest
on demand deposits than they would by borrowing in the market.
Owners of demand deposits are content with low interest rates
because the deposits are a convenient form of money and for banks
that are ‘too big to fail’, there is an inevitable state guarantee on
deposits. Unless banks are engaged in ‘perfect competition’ (a
situation that almost never arises outside of economic textbooks),
much of this cost-advantage ends up as extra profit for the banks.
It can be estimated that by delegating the bulk of money creation in the economy to private banks, the Central Bank of Iceland foregoes estimated annual revenue of close to ISK 20bn.

Wanneer de Staat, zij het die van IJsland of welk ander land, haar verantwoordelijkheid neemt om het geld voor in een economie te scheppen dan ondervindt ze daarbij de geldscheppingswinst: het verschil tussen de productiekosten van de gelden tegenover de nominale waarde.

Wanneer een overheid deze verantwoordelijkheid ‘uitbesteedt’ als privilege aan een commerciële partij zal ze de geldscheppingswinst dus mislopen. De winsten uit geldschepping komen dan niet meer ten goede aan het Algemeen Belang, verenigd in de Staat.

Overheid moet garant staan voor girale bankbeloften

Although demand deposits are a convenient form of money from the perspective of businesses and members of the public, fundamentally they are simply a liability (or IOU) of the issuing bank. A demand deposit represents a bank’s commitment to pay the deposit amount in cash, or to electronically transfer it to another beneficiary, when the owner so demands.

A bank’s stock of cash and Central Bank reserves (both assets of the
bank) is small compared to total deposits (the banks’ liability). A
rumour that a bank may be in difficulty can therefore cause customers
to withdraw their deposits in panic (a bank run). A bank run forces
the bank to sell assets quickly to fund payouts to depositors. Such a sudden increase in the supply of assets can lead to a fall in market prices, putting other banks into trouble, and the whole banking system may follow. Faced with the possibility of such a scenario, governments prefer to issue a state guarantee on deposits, promising to repay depositors if the bank is unable to do so. The hope is that this guarantee will calm depositors and halt bank runs.

Faced with a bank run in 2008, the government of Iceland declared
that the domestic deposits in the local banks were fully guaranteed.
By 2015 this declaration has not been formally revoked. However, it makes little difference whether the government explicitly provides a
guarantee on deposits: when faced with a run on a major bank, the
government would in all cases be forced to issue or reaffirm a state
guarantee on deposits to avert a full-blown crisis.

As long as the bulk of the money supply is in fact deposits (liabilities of commercial banks), backed by risk-bearing assets, the state will have no option but to guarantee these deposits to avert crises.

Het ‘geld’ op uw rekening is niets meer dan een belofte van de bank aan de rekeninghouder om te betalen. Het is een derivaat van geld. De bank heeft maar een fractie aan liquide middelen om op enig moment daadwerkelijk aan klanten uit te betalen. Wanneer er om welke reden dan ook een te hoog percentage aan banktegoeden opgevraagd zou worden zal de bank (snel) haar bezit moeten verkopen (liquideren) om aan de claims van klanten te voldoen.

Dit kan resulteren in een plotselinge overvloed aan activa op de markt die voor een verlaging van huizenprijzen kan zorgen. Bij een verlaging van huizenprijzen zakt ook de waardering van de collateral bij andere banken waardoor ook die in de problemen zouden kunnen komen. als die hun activa achtereenvolgens zouden moeten waarderen en liquideren krijgen ze er wellicht niet meer de prijs voor die ze nodig zouden hebben om de deposito’s van klanten mee te dekken. Een keteneffect.

Overheidsgarantie werkt riskante kredietverlening in de hand

Because savers can expect that the state will step in and guarantee their deposits, the deposits of all banks become ‘risk-free’ to savers. Savers will therefore deposit their money with the bank that offers the highest rate with little consideration of the risk taken by the bank.
Bank managers must therefore compete for customers, based mostly
on interest rates, but not on how solid the bank is. **The implied state guarantee therefore encourages risky lending, which in turn increases the risk of more bank failures and crisis. **

Landsbankinn began offering online savings accounts in the UK in
2006 offering some of the highest deposit interest rates in the UK.
When the bank collapsed in 2008, it had attracted 300 thousand
customers and deposits of GBP 4 billion.

Het depositogarantiestelsel zorgt ervoor dat rekeninghouders het idee hebben dat bankgeld veilig is. Klanten zullen alleen nog oog hebben voor de beoogde spaarrente. Dit zorgt ervoor dat banken zoveel mogelijk klanten proberen te winnen door een zo (relatief) hoog mogelijke rente te bieden. Dit stuurt ze weer om riskanter krediet te verstrekken.

Overheidsgarantie geeft een oneerlijk voordeel

Commercial banks that are able to create money at will, have an unfair competitive advantage against investment banks and other financial firms. A commercial bank has access to cheap funding in the form of
state guaranteed deposits with low rates, while an investment bank
has to borrow its funds at market rates, because its liabilities are not
explicitly or implicitly guaranteed by the government.

IJslands depositogarantiestelsel (DGS) is ineffectief wanneer een grote bank failliet gaat

**Deposit Insurance may work as intended in a country with thousands of participating banks, where risk can be distributed effectively. In Iceland however, the three large banks share 90% of the market. Should any one of them fail, the insurance fund will not suffice to bail out all depositors. In such circumstances, the government will have to step in with taxpayers’ money to guarantee deposits. **

Deposit Insurance creates an illusion of security that reduces savers’ incentives to consider whether the bank is taking dangerous risks with its investments. Banks are thus motivated to compete less on trust or the safety of its investments and more on high rates. To be able to pay these higher rates the bank must take more risk, which makes banks more likely to fail.

Voordelen volgens het rapport

Een betrouwbare geldhoeveelheid

In the fractional reserve system 91% of money consists of bank
deposits. These deposits are liabilities of commercial banks and their
functionality as money depends on the banks remaining solvent. The entire payments system, which underpins the real economy, therefore depends on the solvency of commercial banks. When banks fail the
government is forced to step in, usually at great cost to taxpayers.
Past efforts to reduce risk of bank failures have relied on more
stringent regulation and supervision on banking. These efforts have
increased overheads and complexity but they have not eliminated
bank failures. Time will tell whether Basel III (590 pages) and the
Dodd-Frank Act (8,000 pages) will succeed where previous efforts
have failed.

Deposit insurance and implicit state guarantees on deposits have the
side effect of encouraging banks to take more risk and so increase risk
of bank failures. Deposit insurance will not be needed under the Sovereign Money System, as the funds held in Transaction Accounts (which collectively make up the payments system) are held at the CBI and never placed at risk by the bank.

In a Sovereign Money System, money creation and the payments
system is separate from the risky investing and lending of banks. The
money needed to make payments is held at the CBI, rather than being
liabilities of commercial banks. This means that even if a commercial bank were to fail, its administration of Transaction Accounts could be handed to a different bank with no loss to the taxpayer or Transaction Account holders.

In de voorstellen die IJsland doet, zoals wij en Positive Money die ook doen, worden rekeningen gescheiden in Transactierekeningen en Investeringsrekeningen. Het Depositogarantiestelsel kan worden afgeschaft aangezien banken alleen nog intermediëren. Geld staat risicovrij bij de Centrale Bank en wordt beheerd door de commerciële bank, op een Transactierekening. Dit geld zal er ook nog zijn als de bank failliet gaat, en daarmee is het betaalsysteem veilig en zal er een stabiele geldhoeveelheid zijn, onafhankelijk van het vertrouwen en de solvabiliteit in en van banken.

Vergrote economische stabiliteit

As discussed earlier, money creation cannot be controlled effectively
by central banks in the present system. Commercial banks, aiming to
maximize their profit, expand the money supply faster than is
compatible with economic growth. In Iceland, the banks have
expanded the money supply many times faster than needed for the
economy which has caused inflation, hyperinflation and asset bubbles.
In the Sovereign Money System, only the CBI would be responsible for
creating and managing the money supply.

Its decisions on money creation would take into account parameters including economic growth rate, inflation goals and prices of financial assets. An independent CBI would have no motives to create an excess or shortage in money supply. Even if the CBI were to create too much or
too little money from time to time, due to errors of judgement or
rapidly changing economic circumstances, the scale of such errors
would hardly be anywhere close to the scale of error experienced in
the current system.

Minder schuld

In the current system the bulk of new money is created when banks make loans. This means that in order to create new money for a growing economy, households and businesses must go deeper in debt.
The money supply is currently issued only when households or
businesses take on loans from the banks, placing an unnecessary
burden of interest payment on society.
In a Sovereign Money System, the CBI can create the money that is needed by the economy. No one has to take on more debt to create sovereign money. When the CBI creates sovereign money the
government can spend or invest it into circulation.
Furthermore, the transition to a Sovereign Money System implies a
very significant one time lowering of public debt.

In het huidige systeem staat geld gelijk aan schuld omdat de aard van het geld eigenlijk ‘krediet’ is. Om nu geld (krediet) in de economie te hebben dienen we collectief schuld op ons te nemen bij de bankensector. Wanneer de Staat ‘Volgeld’ (zo noemen wij dit) zou uitgeven is het niet nodig dat iemand daarvoor schulden aangaat. Dit zorgt voor een collectieve schuldverlaging.

Effectiever monetair beleid

In the fractional reserve system the CBI must rely on indirect tools to
influence the money creation of commercial banks. These tools can
have various unwanted side effects that put constraints on their use.
In addition, it can take several months for these tools to take effect, by
which time the situation may call for a very different policy.
In a Sovereign Money System the CBI has direct control over money creation. By controlling the money supply directly the CBI can impact price levels more effectively than with its current tools.

In het huidige systeem kunnen Centrale Banken de geldhoeveelheid maar heel indirect sturen. Dit doen ze met bijna magische en mysterieuze middelen, zoals rentes die indirect de prijzen beïnvloeden. In het voorgestelde systeem heeft de geldscheppende macht (in IJsland zou dat de Centrale Bank zijn en bij ons de 4e onafhankelijk macht bij de overheid) directe middelen om de geldhoeveelheid (en daarmee de inflatie) te sturen. Veel effectiever dan huidig beleid.

Inkomsten uit geldschepping naar Algemeen Belang

In the present system, the benefit from creating deposit money accrues to the banks rather than to the CBI and the state. Banks
benefit primarily because demand deposits (their liabilities) can be
used as money and are considered risk free and thus carry
considerably lower interest than other liabilities of the bank.
In a sovereign money system the CBI creates all forms of money; coin,
notes and deposits. Income from creating all types of money would
therefore accrue to the state.
Assuming a GDP growth of 2%, inflation of 2% and an initial money
supply of ISK 486 bn the CBI’s annual income from creating new
money would be close to ISK 20 bn.

Ondanks dat het concept van geld voor ons allemaal bedoeld is, komen de voordelen van het scheppen van ons geld nu niet bij ons terecht. Banken scheppen het krediet waar de samenleving op draait uit het niets en rekenen daar rente over. Deze voordelen zouden ons allemaal ten goede komen als de Staat het geld zou scheppen.

Transitie

Het rapport gaat in detail door op hoe de transatie naar het voorgestelde systeem zou werken (p83). Onze visie is uitgezet in het artikel ‘Monetaire Hervorming en de Transitie’ door Edgar Wortmann.

IJsland en het Burgerinitiatief Ons Geld

Door de ontwikkelingen in IJsland wordt het Burgerinitiatief Ons Geld in een nog duidelijker perspectief geplaatst. De initiatiefnemers willen dat ook het Nederlandse parlement zich gaat buigen over het geldscheppingsvraagstuk. De voorstellen aan het parlement zijn als volgt:

De overheid heeft het recht op geldschepping uit handen gegeven aan private commerciële banken en is daardoor niet in staat (gebleken) om aan haar verantwoordelijkheid voor bestaanszekerheid en spreiding van welvaart gestalte te geven. Tegen deze achtergrond roepen wij het Nederlandse parlement op om:

zich voor deze principiële rol van de overheid uit te spreken en er op aan te dringen dat de overheid het exclusieve recht op geldschepping herneemt door het in circulatie brengen van schuldvrije euro’s; en
de euro’s, gecreëerd door een op te richten publiek instituut, zoveel mogelijk in omloop te brengen door ze te besteden, dan wel rentevrij uit te lenen.

Het burgerinitiatief kan worden getekend tot twee weken voordat het parlement het initiatief daadwerkelijk in de Tweede Kamer gaat behandelen.